ማዕጾ:ቍጠባ

• • ቁጠባ:**

*ቁጠባ* ናይ ሓደ ህዝቢ ወይ ዞባ ማለት ኣቑሑትን ኣገልግሎታትን ዝፈርዩሉን ዝዝርግሑሉን ዝሃልኹሉን ስርዓት የመልክት።  ንሓፈሻዊ ጽቡቕ ሂወትን ምዕባለን ሓደ ሕብረተሰብ ዝድርኹ ፋይናንሳዊ ንጥፈታትን ምትእስሳራትን ዘጠቓልል እዩ።  ንሓደ ቁጠባ ንምርዳእ ዝሕግዙ ቁልፊ መዳያት እዞም ዝስዕቡ እዮም፤

**1.  ቁጠባዊ ስርዓታት:**
   - **ቁጠባ ዕዳጋ:** ብቐረብን ጠለብን ዝድረኽ፣ ዋጋታትን ምህርትን ብምርጫን ምርጫን ውልቀሰባት ኣብ ዕዳጋ ዝውሰን እዩ።
   - **ቁጠባ ትእዛዝ:** ማእከላይ ቁጽጽር መንግስቲ ንፍርያት፣ ምክፍፋልን ዋጋን ይእዝዝ።
   - **ሕውስዋስ ቁጠባ:** መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ብዙሓት ዘመናውያን ሃገራት ዝረአ ባእታታት ክልቲኡ ዕዳጋን ትእዛዝን ቁጠባ ዘወሃህድ እዩ።

**2.  ዓውድታት ቁጠባ:**
   - **ቀዳማይ ዘፈር፡** ምውጻእ ጥረ ነገራት፡ ከም ሕርሻ፡ ዕደና፡ ኣግራብ ዘጠቓልል እዩ።
   - **ካልኣይ ዘፈር:** ማኑፋክቸሪንግን ፕሮሰሲንግን ኢንዱስትሪታት ዘጠቓለለ እዩ።
   - **ሳልሳይ ደረጃ ዘፈር:** ኣገልግሎት ጥዕና፣ ትምህርቲ፣ ፋይናንስ፣ ቱሪዝም ሓዊሱ ዘጠቓልል እዩ።

**3.  ቁጠባዊ መርኣዪታት:**
   - **ሓፈሻዊ ውሽጣዊ ፍርያት (GDP):** ኣብ ሓንቲ ሃገር ዝፈርዩ ኣቑሑትን ኣገልግሎታትን ጠቕላላ ዋጋ ዝዕቅን እዩ።
   - **መጠን ሽቕለት ኣልቦነት:** ስራሕ ዘይብሉ ሓይሊ ዕዮ ብሚእታዊት የመልክት።
   - **Inflation Rate:** ሓፈሻዊ ወሰኽ ዋጋታት ኣቑሑትን ኣገልግሎታትን ዝዕቅን እዩ።

**4.  ዓለምለኻውነት:**
   - **ኣህጉራዊ ንግዲ፡** ሃገራት ብዓለም ደረጃ ኣብ ምልውዋጥ ኣቑሑትን ኣገልግሎታትን ይዋፈራ፡ ኣብ ቁጠባዊ ምትእስሳር ይጸልዋ።
   - **ብዙሕ ሃገራት ኮርፖሬሽናት (MNCs):** ዓበይቲ ኩባንያታት ኣብ ዝተፈላለያ ሃገራት ይሰርሓ፣ እዚ ድማ ኣብ ዓለማዊ ቁጠባዊ ዳይናሚክስ ጽልዋ የሕድር።

**5.  ፊስካላውን ገንዘባውን ፖሊሲ፡**
   - **ፊስካላዊ ፖሊሲ፡** ንቁጠባ ንምጽላው ግብሪን ወጻኢታትን ዝምልከት ውሳነታት መንግስቲ ዘጠቓልል እዩ።
   - **ገንዘባዊ ፖሊሲ:** ንዋጋታት ንብረት ንምቁጽጻርን ባጤራ ንምርግጋእን ቀረብ ገንዘብ፣ ወለድ፣ ልቓሕ ይቆጻጸር።

**6.  ቁጠባዊ ልምዓት:**
   - **ምዕቡላት ሃገራት:** ምዕቡል ትሕተ ቅርጺ፣ ልዑል ደረጃ መነባብሮ፣ ዝተፈላለየ ቁጠባ ዘለወን።
   - **ኣብ ምምዕባል ዝርከባ ሃገራት:** ቀጻሊ ቁጠባዊ ዕብየትን ኢንዱስትርያላይዜሽንን ዘጋጥመን ኮይኑ ግን ከም ድኽነትን ውሱን ትሕተ ቅርጽን ዝኣመሰሉ ብድሆታት ከጋጥሞም ይኽእል እዩ።

**7.  ቁጠባዊ ብድሆታት፡**
   - **ዘይማዕርነት እቶት፡** ኣብ ምክፍፋል እቶት ዘሎ ዘይምዕሩይነት ኣብ ማሕበራዊ ምትእስሳርን ቁጠባዊ ምርግጋእን ጽልዋ ከሕድር ይኽእል።
   - **ዓለማዊ ቁጠባዊ ቅልውላዋት፡** ከም ቁጠባዊ ምንቁልቋልን ፋይናንሳዊ ምንቁልቋልን ዝኣመሰሉ ፍጻመታት ኣብ ቁጠባታት ሰፊሕ ጽልዋ ክህልዎም ይኽእል።

ቁጠባ ምርዳእ ነዞም ባእታታት ብምትንታን ሓፈሻዊ ጥዕናን ኣሰራርሓን ቁጠባዊ ስርዓት ሓደ ሕብረተሰብ ንምጭባጥ የጠቓልል።  ሓንጸጽቲ ፖሊሲ፡ ትካላት ንግድን ውልቀሰባትን ብማዕረ ምስ ቁጠባዊ መትከላት ተዋፊሮም ብግቡእ ዝተሰነየ ውሳነታት ይወስዱን ኣብ ቁጠባዊ ዕብየትን ምርግጋእን ኣበርክቶ ይገብሩን።