*ታሪኽ* ንፍልቀት ሕብረተሰባት፡ ባህልታት፡ ውልቀሰባት፡ ከምኡ’ውን ነዛ ሎሚ እንነብረላ ዘለና ዓለም ዝቐረጹ ምትእስሳራት ዘጠቓለለ ኩለመዳያዊ መጽናዕትን ትርጉምን ሕሉፍ ፍጻመታት እዩ። ኣብ ስግር ግዜ ዝግንፍል ትረኻ ተመኩሮታት ደቂ ሰባት ንምርዳእ ዝደሊ ስነ-ስርዓት እዩ።
ኣብ ሕመረቱ ታሪኽ፡ ንጽሑፋዊ መዛግብቲ፡ ቅርስታት፡ ኣፋዊ ልምድታትን ካልእን ሓዊሱ፡ ቀዳማይን ካልኣይን ምንጭታት ብስርዓት ምምርማር፡ ነቲ ዝሓለፈ ፍጻመታት ዳግማይ ንምህናጽን ንምትንታንን ዘጠቓልል እዩ። በዚ መስርሕ እዚ ኣቢሎም፡ ጸሓፍቲ ታሪኽ፡ ነቲ ዝተሓላለኸ ማሕበራዊ፡ ፖለቲካዊ፡ ቁጠባውን ባህላውን ምዕባለታት ንምፍታሕ፡ ንመስርሕ ስልጣነ ደቂ ሰባት ዝጸለዉ ረቛሒታት ርድኢት ንምሃብ ዝዓለሙ እዮም።
ስነ-ስርዓት ታሪኽ ዕለታትን ሓቅታትን ዝገልጽ ዛንታ ጥራይ ኣይኮነን፤ እንታይ ደኣ ምትርጓም መርትዖታት፡ ምድህሳስ ምኽንያታዊነትን ብዙሕ ኣረኣእያታት ኣብ ግምት ምእታውን ዘጠቓልል እዩ። ጸሓፍቲ ታሪኽ ቅዲታት ንምቕላዕ፡ ዝንባለታት ንምልላይን ኣብ መንጎ ዝተፈላለዩ ዝመስሉ ፍጻመታት ምትእስሳር ንምስኣልን ይጽዕሩ፣ እዚ ድማ ብዛዕባ እቶም ኣብ ታሪኽ ሕብረተሰባት ዝቐረጹ ሓይልታት ንኡስ ርድኢት ይህቡ።
ውልቀሰባት ታሪኽ ብምጽናዕ፡ ሱር እዋናዊ ብድሆታትን ዓወታትን ዝያዳ ኣድናቖት ይረኽቡ። ሳዕቤን ሕሉፍ ውሳነታት ክንትንትን፡ ባህላዊ ውርሻታት ከነድንቕን ነቐፌታዊ ኣተሓሳስባ ክእለት ከነማዕብልን እንኽእለሉ መነጽር ኮይኑ የገልግል። ብተወሳኺ ታሪኽ ንሓበሬታ ዝተሰነየ ዜግነት መሰረት ዝፈጥር ኮይኑ፡ ንቕሓት ናይቶም ኣብ ሓባራዊ ሰብኣዊ ዛንታ ኣበርክቶ ዝገብሩ ዝተፈላለዩ ትረኻታት የዕቢ።
ብመሰረቱ ታሪኽ ዳይናሚክን ዝምዕብልን ዳህሳስ ተመኩሮ ወዲ ሰብ ኮይኑ፡ ኣብ መንጎ ሕሉፍን ህሉውን ድልድል ኮይኑ ዘገልግል፡ ሓባራዊ መጻኢና ዝሕብር ክቡር ርድኢት ዝህብ እዩ።
