ክልል ዓፋር
ዞባ ዓፋር ( ሞደል:IPAc-en ; ሞደል:Lang-aa ; ሞደል:Lang-am )፡ ቀደም ብክልል 2 ዝፍለጥ ዝነበረ፡ ኣብ ሰሜናዊ ምብራቕ ኢትዮጵያ እትርከብ ዞባዊት ሃገርን ዓዲ ህዝቢ ዓፋርን እያ። ርእሰ ከተማኣ ድማ ኣብ ጽርግያ ኣዋሽ – ዓሰብ እትርከብ ትልሚ ከተማ ሰሜራ እያ ። ብሰሜን ምስ ኤርትራ ብሰሜናዊ ምብራቕ ድማ ምስ ጅቡቲ ትዳወብ ፤ ምስ ክልላት ትግራይ ፣ ኣምሓራ ፣ ኦሮሞን ሶማልያን እውን ክልላዊ ዶባት ይካፈል።
ስሉስ ኩርናዕ ዓፋር ፡ ሰሜናዊ ክፋሉ ዳናኪል ዲፕረሽን ፡ ኣካል ዓቢ ሪፍት ጎልጎል ኢትዮጵያ ኮይኑ ፡ ኣብ ሰሜን ናይቲ ዞባ ይርከብ። ኣብ ኢትዮጵያ እቲ ዝተሓተ ነጥቢ ዘለዎ ኮይኑ ኣብ ኣፍሪቃ ድማ ካብተን ዝተሓተ ነጥቢ ሓደ እዩ። ደቡባዊ ክፋል ናይቲ ዞባ ብጎልጎል ሩባ ኣዋሽ ዝቖመ ኮይኑ፡ ኣብ ዶብ ጅቡቲ – ኢትዮጵያ ናብ መስርዕ ቀላያት ባዶ ይኸውን ። ካልኦት ፍሉጣት ምልክታት ድማ ሃገራዊ ፓርክ ኣዋሽ ይርከብዎም።
ማእኸላይ ስታቲስቲካዊ ኤጀንሲ ኢትዮጵያ (CSA) ኣብ 2017 ዓ.ም ዝተገመተ ትንበያ መሰረት ብምግባር ክልል ዓፋር 991,000 ደቂ ተባዕትዮን 821,002 ደቂ ኣንስትዮን ዝሓቖፈ 1,812,002 ብዝሒ ህዝቢ፤ ነበርቲ ከተማታት ካብ ህዝቢ 346,000 ኮይኖም፡ ተወሳኺ 1,466,000 ድማ ጓሶት እዮም።
ኣብ 2007 ዓ.ም ብማእኸላይ ስታቲስቲካዊ ኤጀንሲ ኢትዮጵያ (CSA) ዝተገበረ ቆፀራ ህዝቢ መሰረት ብምግባር ክልል ዓፋር 1,390,273፣ [1] 775,117 ደቂ ተባዕትዮን 615,156 ደቂ ኣንስትዮን ዝሓቖፈ፤ ነበርቲ ከተማታት 185,135 ወይ 13.32% ካብ ህዝቢ እዮም፣ ተወሳኺ 409,123 ወይ 29.43% ጓሶት እዮም ነይሮም . እዚ ዞባ 96,707 ትርብዒት ኪሎሜተር ዝግመት ስፍሓት ዘለዎ ኮይኑ፡ ኣብ ሓደ ትርብዒት ኪሎ ሜተር 14.38 ሰባት ዝግመት ጽቕጥቕጥ ኣለዎ። ንመላእ ዞባ 247,255 ስድራቤታት ተቖጺሮም፡ እዚ ድማ ንዞባ ብማእከላይ ገምጋም 5.6 ሰባት ንሓደ ስድራቤት ኮይኑ፡ ኣብ ከተማታት ዝርከባ ስድራቤታት ብማእከላይ ገምጋም 4፡ ኣብ ገጠር ዝርከባ ስድራቤታት ድማ 6 ሰባት ኣለወን።
| ብሄር ብሄረሰባት | ቆጸራ ህዝቢ 2007 | ቆጸራ ህዝቢ 1994 [2] |
|---|---|---|
| ዓፋር | 90.03% | 91.8% |
| ሶማላዊ | 5.22% | 4.5% |
| ኣርጎባ | 1.55% | 0.9% |
| ትግራዋይ | 1.15% | 0.8% |
| ኣምሓራይ | 0.61% | 0.8% |
| ወላይታ | 0.59% | 0.5% |
| ሃድያ | 0.18% | 0.2% |
| ሃይማኖት | ቆጸራ ህዝቢ 2007 | ቆጸራ ህዝቢ 1994 [2] |
|---|---|---|
| ኣስላማይ | 96% | 95.6% |
| ክርስትያን እዩ። | 4.7% | 4.4% |
| ኦርቶዶክሳዊ | 3.86% | 3.9% |
| P'ent'ay | 0.43% | 0.4% |
| ካቶሊካውያን | 0.09% | 0.1% |
ቅድሚ ሕዚ ኣብ 1994 ኣብ ዝተኻየደ ቆፀራ ህዝቢ እቲ ክልል 1,106,383 ካብዚኦም እቶም 626,839 ደቂ ተባዕትዮ 479,544 ደቂ ኣንስትዮ፤ ነበርቲ ከተማታት 85,879 ወይ 7.76% ካብ ህዝቢ ነይሮም።
ዓፋር ብዓብላሊ መልክዑ (89.96%) ኣብ ክልልና ዝዝረብ ኮይኑ ናይ ክልል ናይ ስራሕ ቋንቋ እዩ። ካልኦት ኣብቲ ክልል ቁፅሪ ተዛረብቲ ዘለዎም ካልኦት ቋንቋታት ኣምሓርኛ (6.83%)፣ ትግርኛ (1.06%)፣ ኣርጎባ (0.79%)፣ ወላይታ (0.43%)፣ ኦሮሚፋ (0.4%) ይርከብዎም።
ብመሰረት ጸብጻብ ሲኤስኤ ሞደል:As of ፣ 48.57% ካብ ጠቕላላ ህዝቢ ውሑስ ዝስተ ማይ ረኺቡ ፣ ካብዚኦም 26.89% ነበርቲ ገጠር፣ 78.11% ድማ ኣብ ከተማ ዝነብሩ እዮም። ክብርታት ንኻልኦት ዝተጸብጸቡ ሓባራዊ መርኣይታት ደረጃ መነባብሮ ክልላዊ መንግስቲ ዓፋር ሞደል:As of ነዞም ዝስዕቡ ዘጠቓልል፡ 67.3% ካብ ነበርቲ ኣብቲ ዝተሓተ ሃብቲ ኲንታይል ይወድቁ፤ ናይ ዓበይቲ ትምህርቲ ንደቂ ተባዕትዮ 27% ንደቂ ኣንስትዮ ድማ 15.6%፤ ከምኡ’ውን እቲ ዞባዊ መጠን ሞት ዕሸላት ካብ 1000 ብህይወት ዝውለዱ ህጻናት 61 ሞት ዕሸላት ኮይኑ፡ እዚ ድማ ካብቲ ኣብ መላእ ሃገር ዘሎ ማእከላይ ደረጃ 77 ዝወሓደ እዩ፤ እንተወሓደ ፍርቂ ካብዚ ሞት ኣብ ቀዳማይ ወርሒ ዕድመ እቶም ዕሸላት እዩ ኣጋጢሙ።