ኮረም
ኮረም ( ኣምሓርኛ : ኮረም) (ኣማራፂ ቅጥዕታት ኦፍላ ፣ ክዎረም ፣ ቁራም ይርከብዎም ) ኣብ ትግራይ ፣ ኢትዮጵያ እትርከብ ከተማን ዝተፈለየት ወረዳን እያ። ኣብ ምብራቓዊ ወሰን ከበሳታት ኢትዮጵያ ኣብ ዞባ ደቡብ ክልል ትግራይ እትርከብ ፡ እዛ ከተማ ላቲቱድን ሎንጊቱድን ናይ...12°30′N 39°31′E / 12.500, 39.517</link> 12°30′N 39°31′E / 12.500, 39.517 ልዕሊ ጽፍሒ ባሕሪ 2539 ሜትሮ ቁመት ዘለዎ ኮይኑ ኣብ ጎደና ኢትዮጵያ 2 ይርከብ። ኮረም ኣብ ኢንዶርሄይክ ተፋሰስ ስሉስ ኩርናዕ ዓፋር ትርከብ ። ኣብ ጥቓ ኮረም ዝርከቡ ወሓይዝ ናብ ውቅያኖስ ኣይበጽሑን እዮም። ቀላይ ሓሸንገ ካብ ኮረም ንሸነኽ ሰሜን ሽዱሽተ ኪሎ ሜተር ርሒቑ ይርከብ። ከተማ ኮረም ብወረዳ ኦፍላ ዝተኸበበት እያ።
እቲ ጣልያን ኣብ መንጎ 1902ን 1904ን ካብ ኣስመራ ደቡብ ክሳብ ኣዲስ ኣበባ ዝሰርሕዎ መስመር ቴሌግራፍ በታ ከተማ ይሓልፍ ነበረ፣ ኣብ ኮረም ድማ ቤት ጽሕፈት ነበሮ። ኣብ ጥቓ እታ ከተማ ብዕለት 9 ጥቅምቲ 1909 ኣብርሃ ኣርኣያ ፡ ኣመሓዳሪ እንደርታ ፡ ወጋሕታ ኣብ ልዕሊ ደጃዝማች ኣባተ ቡዋሉ ፡ ሓድሽ ኣመሓዳሪ ትግራይ ሃንደበታዊ መጥቃዕቲ ፈጺሙ። ኣብርሃ ንደጃዝማች ከምዘይግዛእ ኣዊጁ ነይሩ።
ኣብ ካልኣይ ኲናት ኢጣልያ-ኢትዮጵያ ፡ ጣልያን ኣብ ጥቓ እታ ከተማ ንዝነበሩ ወተሃደራት ኢትዮጵያ ብሸላታት ኣድሪ ጋዝ ብምፍናው ከም ዘጥቅዑ ይንገር ፡ ጣልያን ኣብ ኮረም ኬሚካላዊ ኣጽዋር ዝጥቀሙሉ ኣጋጣሚታት ካብ 16–18 መጋቢት፡ ከምኡ’ውን ካብ ሚያዝያ 4–7, 1936 ተመዝጊቡ። ዝያዳ ርግጸኛታት ዝኾኑ፡ ሰለስተ ነፈርቲ ቀይሕ መስቀል ኢትዮጵያ ፡ ኣብ መዕርፎ ነፈርቲ ኮረም ኮፍ ኢለን ዝነበራ፡ ብተዋጋእቲ ጥልያን ከም ዝዓነዋ ዝገልጽ ጸብጻባት እዩ። ኣብ 1937 ኣብ ግዜ መግዛእቲ ጥልያን ፡ ኣርበግኖክ ነታ ብጣልያን ተታሒዛ ዝነበረት ኮረም ካብ ስርሑ ኣባረሮ። [1] ሚኒስተር ኲናት ራስ ኣበበ ኣረጋይ ፡ ኣብ እዋን ናዕቢ ወያነ ንኮረም ዋና ቤት ጽሕፈቱ ገይርዎ። እቲ ናብ ሰሜን ዝወስድ ቀንዲ ጽርግያ ኣብ መወዳእታ ብ6 ጥቅምቲ ተጸሪጉ። [2]
ኮረም ሓደ ካብቶም ቀዳሞት መዓስከራት ስደተኛታት ናይቲ ኣብ 1983–1985 ኣብ ኢትዮጵያ ዘጋጠመ ጥሜት ዝነበረሉ ቦታ ኮይኑ፡ ኣብ ሚያዝያ 1983 35,500 ህጻናት ዝሓቖፈ እዩ። ብ21 ሚያዝያ ህግደፍ ነታ ከተማ ዘሚቱ ሰብኣዊ ቀረብ ሒዙ ንሸውዓተ ሰራሕተኛታት ረድኤት ጅሆ ሒዝዎም፣ እዚኦም ድማ ክልተ ዜጋታት እንግሊዝ ካብ ፈንድ ሴቭ ዘ ቺልድረን ዝሓቖፉ እዮም። እቶም ጅሆ ዝተታሕዙ ሰባት ድሕሪ 7 ሰሙን ኣብ ጥቓ ዶብ ሱዳን ብዘይ ጉድኣት ዝተፈትሑ እኳ እንተኾኑ፡ ሴቭ ዘ ቺልድረን ግን ክሳብ መስከረም ናይቲ ዓመት ኣብ ኮረም ስርሒታቱ ኣቋሪጹ።
ካብ ሓምለ 1983 ክሳብ መጋቢት 1984 ኣብ መዓስከር ኮረም ወርሓዊ ቁጽሪ ዝሞቱ ትሕቲ 100 ኮይኑ ጸኒሑ፤ ድሕሪኡ ክሳብ ጥቅምቲ 1984 ተተኲሱ፡ መዓልታዊ ቁጽሪ ሞት ኣብ መዓልቲ ልዕሊ 100 በጺሑ። ኣብ ጥቅምቲ 1984 ኣብ ኮረም እንታይ ዓይነት ናይ መግቢ ሓገዝ ነይሩ ካብ ኮሚሽን ኤውሮጳ እዩ። ምስቲ ኣብ ኣጽቢ ዝነበረ መዓስከር ፡ ኩነታት ኮረም ብ23ን 24ን ጥቅምቲ ብተለቪዥን ቢቢሲ ተራእዩ። ዋና ጸሓፊ ሕቡራት ሃገራት ጃቪየር ፔረዝ ደ ኩኤላርን በዓልቲ ቤቱን ኣብ ዝቐጸለ ወርሒ ናብቲ ማእከል ረድኤት ዑደት ኣካይዶም። ኣህጉራዊ ሓገዝ ነቲ ኣብቲ መዓስከር ዝነበረ ኩነታት ኣዝዩ ዘመሓይሾ እኳ እንተነበረ፡ ነቶም ከም እሱራት ዝሕሰቡ እሱራት ግን ጽልምት ዝበለ እዩ ነይሩ። ኣብ ጥሪ 1986፡ ኣስታት 12,000 ዝዀኑ ህዝቢ እቲ መዓስከር ፡ ብዘይፍቓዶም ዳግመ-ምጥያስ ከይምዝገቡ ፈሪሖም ናብቲ ኣብ ከባቢኡ ዝነበረ ጎቦታት ሃዲሞም ነይሮም .
ሓይልታት ኢህወዴግ ንማይጨውን ኮረምን ብ8 መስከረም 1989 ዓ.ም.
ኣብ 2007 ዓ.ም ብማእኸላይ ኤጀንሲ ስታቲስቲክስ ኢትዮጵያ ዘካየዶ ሃገራዊ ቆፀራ ህዝቢ መሰረት ብምግባር እዛ ከተማ ብድምር 16,856 ብዝሒ ህዝቢ ዘለዋ እንትኾና ካብዚኦም እቶም 7,532 ደቂ ተባዕትዮ 9,324 ደቂ ኣንስትዮ እዮም። 92.12% ካብ ህዝቢ ኦርቶዶክሳውያን ክርስትያን ምዃኖም ፣ 7.65% ድማ ኣስላም ምዃኖም ገሊጾም ።
ቆጸራ ህዝቢ 1994 ብጠቕላላ ህዝቢ 16,895 ካብዚኦም እቶም 7,371 ደቂ ተባዕትዮ 9,524 ድማ ደቂ ኣንስትዮ ከምዝኾኑ ጸብጺቡ።